Iván Böszörményi-Nagy (19 mei 1920 – 28 januari 2007) was professor in de psychiatrie, hij ontwikkelde samen met andere gezinstherapeuten de contextuele therapie. Loyaliteit is een centraal begrip in Nagy zijn therapie. Bij loyaliteit gaat het niet om het psychologische loyaal voelen. Het gaat over het relationele loyaal zijn. In ieder mensenleven zullen de verticale en horizontale loyaliteitslijnen elkaar telkens snijden.  Daarbij komt het vermogen om oude en nieuwe loyaliteitsbanden in balans te brengen hoe dan ook aan de orde. 

De dynamiek van loyaliteit

Verticale (existentiële) loyaliteit  

Loyaliteit in dit stuk verwijst naar de onlosmakelijke band tussen ouders en kinderen. Het uitgangspunt is dat een kind ontstaat uit zijn ouders en daardoor altijd (zichtbaar en onzichtbaar) loyaal zal zijn aan hen. De relatie tussen de ouders en het kind wordt gekenmerkt door een balans van geven en nemen, van rechten en verplichtingen. Het is iets anders dan je loyaal voelen, het gaat om een ‘Zijns-loyaliteit’. Verticale loyaliteitsbanden zijn diep geworteld en hebben de kleur van bloed. Nagy stelt dat mensen loyaal blijven aan het oorspronkelijke gezin, ook al zouden alle banden daarmee verbroken zijn. Deze vorm van loyaliteit is echter een kant van het fundamenteel verbonden zijn van ouders en kinderen, de andere kant is de verantwoordelijkheid van de ouders. De ouders hebben het kind op de wereld gebracht, het kind heeft er niet om gevraagd. De ouders zijn door dit existentiële feit verantwoordelijk voor het kind.  De verticale loyaliteit kan niet worden verbroken zonder schadelijke gevolgen, aldus Nagy.

Horizontale (verworven) loyaliteit  

Daarnaast zijn er horizontale loyaliteitsbanden met broers, zussen, (huwelijks)partners en vrienden. Deze relaties zijn symmetrisch, men staat op voet van gelijkheid ten opzichte van elkaar. Deze loyaliteit heeft men verworven door verdiensten t.g.v. wederzijdse zorg en aandacht. Ook de loyaliteit die kinderen naar hun pleeg- of adoptieouders hebben is horizontale loyaliteit.

De kwaliteit van de horizontale relaties wordt in belangrijke mate bepaald door de toestemming die men hiervoor verkregen heeft in de verticale relaties.

Loyaliteitsconflicten

Als men de verticale loyaliteitsband ten opzicht van de ouders ontkent, of erg relativeert, dan wordt deze band onzichtbaar, hij wordt een verborgen kracht die schade kan berokkenen aan de huidige relatie. Deze onzichtbaar geworden loyaliteit beschouwt Nagy als de voornaamste factor in gezins- en huwelijksproblemen.

Voorbeeld: Een man heeft met zijn eigen familie gebroken en heeft een goede relatie met de schoonfamilie. Dit is volgens Nagy trouwens altijd een gevaarlijke situatie voor het huwelijk. Wanneer een van de ouders van de man sterft komt de horizontale relatie, de huwelijksrelatie, onder grote druk te staan en kan de rekening van deze dis-loyaliteit gepresenteerd worden aan zijn vrouw. 

Een zeer ernstig loyaliteitsconflict is de gespleten loyaliteit. 

Dit zien we helaas vaak terug wanneer ouders gaan scheiden. Door tegenstrijdige eisen kan het kind alleen loyaal zijn aan een ouder ten koste van zijn loyaliteit aan de andere ouder en omgekeerd. Het kind wordt gedwongen te kiezen, ondanks dat het niet wil kiezen. Ieder kind wil loyaal zijn aan beide ouders. Bij een gespleten loyaliteit raakt het kind innerlijk verscheurd. Bij scheidingen waarbij ouders onvoldoende in staat zijn het kind loyaal te laten zijn aan de andere ouder geeft dit bij de kinderen problemen! Een kind dat opgroeit met een gespleten loyaliteit heeft een verhoogde kans op het ontwikkelen van psychiatrische problematiek en suïcide.

Nagy vindt het erg belangrijk dat kinderen daarom bij en echtscheiding niet zelf mogen kiezen bij wie ze willen wonen. Ze moeten wél gehoord worden, maar niet eindverantwoordelijk voor de beslissing zijn. Belangrijk vindt hij dat kinderen wonen bij die ouder die de loyaliteit naar de andere ouder het beste kan verdragen en dus de relatie van het kind met de andere ouder en daarbij horende familieleden, het beste kan ondersteunen.

Je kunt bij mij terecht als je begeleiding nodig hebt bij echtscheiding, zodat je samen goede ouders blijft voor de kinderen.