In Nederland zijn vele soorten van geestelijke hulpverlening te vinden. Van regulier tot alternatief, van psychiater tot coach. Ieder met een eigen bevoegdheid, eigen manier van werken en vaak ook nog een eigen specialisatie. Om e.e.a te verduidelijken is hier een overzicht gemaakt. De ‘echte’ alternatieve hulpverlening is buiten beschouwing gelaten.
Psycho…..wat?
Psychiater
Een psychiater is een arts-specialist en heeft dus een medische achtergrond. Hij of zij heeft geneeskunde gestudeerd en koos daarna voor een specialisatie in de psychiatrie. Omdat een psychiater arts is kan hij medicatie voorschrijven. Een psychiater beschikt over therapeutische kennis en vaardigheden op het niveau van de psychotherapeut.
Psychotherapeut
De Psychotherapeut is opgeleid om intensieve psychologische hulp te verlenen, met toepassing van psychotherapeutische behandelmethoden. De problematiek kan diep geworteld zijn in de persoonlijkheid van de patiënt. De psychotherapeut behandelt mensen met (zware) psychosociale problematiek en psychiatrische stoornissen. Psychotherapeuten hebben een postdoctorale beroepsopleiding van minimaal vier jaar gevolgd; hun basisopleiding is meestal psychologie, geneeskunde, pedagogiek of maatschappelijk werk met VO. Sommige psychotherapeuten hebben na hun opleiding tot psychotherapeut nog een specialistische opleiding gevolgd.
In Nederland mogen een klinisch psycholoog en een psychiater zich automatisch psychotherapeut noemen.
Klinisch Psycholoog
De Klinisch Psycholoog is een specialist. Deze psycholoog heeft na de universiteit een zesjarige postdoctorale opleiding gevolgd. De klinisch psycholoog is meestal werkzaam in instellingen zoals ziekenhuizen. Er zijn ook klinisch psychologen die (soms naast hun werk binnen een instelling) een eigen psychologenpraktijk voeren.
U kunt bij de klinisch psycholoog terecht voor een psychotherapeutische behandeling. De Klinisch psycholoog is opgeleid in de psychotherapie op een niveau gelijkwaardig aan dat van de psychotherapeut, en heeft daarnaast o.a. kennis op het gebied van complexe diagnostiek en toegepast wetenschappelijk onderzoek.
Gezondheidszorgpsycholoog
Een Gezondheidszorgpsycholoog (ook wel: GZ-psycholoog) kan werkzaam zijn in alle sectoren van de gezondheidszorg. Deze psycholoog behandelt psychische stoornissen, problemen in de levenssfeer en de psychische aspecten die samengaan met lichamelijke ziekten en invaliditeit. Hoofdtaken van de gezondheidszorgpsycholoog zijn diagnostiek en behandeling. Daarbij worden psychologische kennis en ervaring toegepast. De opleiding tot gezondheidszorgpsycholoog is een postdoctorale beroepsopleiding van twee jaar.
Eerstelijns GZ Psycholoog
Eerstelijnspsychologen zijn GZ-pscyhologen die zich gespecialiseerd hebben in kortdurende behandeling in de eerste lijn. Een eerstelijnspsycholoog is een psycholoog die zich heeft gevestigd in de eerstelijns gezondheidszorg. De aanduiding eerste lijn betekent dat de cliënt zich zonder doorverwijzing kan aanmelden. De eerstelijnspsycholoog is opgeleid om mensen met verschillende soorten actuele problemen te helpen, zij werken gericht aan het probleem of de klacht zelf. De behandeling is meestal tussen de 5 en 12 gesprekken.
Psycholoog
Een psycholoog heeft een universitaire opleiding in de psychologie gevolgd. De psychologie is de wetenschap die het gedrag van de mens bestudeert. Dit houdt niet enkel in wat mensen doen en hoe ze het doen, maar ook wat mensen voelen, denken en hoe ze tot beslissingen komen. Een psycholoog behandelt in de regel via vaststaande protocollen. Een psycholoog tracht via verschillende methoden, technieken en benaderingswijzen het menselijk functioneren te onderzoeken en te verklaren en behandeld vaak via vaste protocollen.
Toegepast psycholoog
Een afgestudeerde bachelor in de toegepaste psychologie is praktijkgericht opgeleid, dus met nadruk op het toepassen: begeleiden, coachen, trainen en adviseren. Door het afnemen van psychologische tests, door observatie en door een brede kennis van psychologische fenomenen en gedrag in het algemeen, kunnen bachelors in de toegepaste psychologie ook een diagnose stellen omtrent een persoon of sociale situaties, maar zij mogen geen officiële diagnose afgeven. Een toegepast psycholoog zal in de regel samenwerken met een klinisch psycholoog, GZ-psycholoog, psychotherapeut, psycholoog of neuropsycholoog.
Psychosociaal therapeut / psychosociaal werker
Het is een mensen-begeleidend beroep. Ter bevordering van het persoonlijk, maatschappelijk en cultureel welzijn. De begeleiding kan bestaan uit coaching, counseling, psychotherapie en andere begeleidingsvormen.Een psychosociaal therapeut stelt de cliënt centraal en niet de werkwijze. Een psychosociaal therapeut is geschikt voor cliënten waarvoor een psychotherapeut ‘te zwaar’ is en die door een maatschappelijk werker onvoldoende geholpen kan worden. Een optimale therapeutische benadering zal niet alleen afhangen van het toepassen van technische vaardigheden en gaat vooral over kwaliteiten als intuïtie, vindingrijkheid en invoelend vermogen. De deskundigheid van een psychosociaal therapeut is breed en praktisch. De opleiding tot psychosociaal therapeut is een vierjarige beroepsopleiding op hbo-niveau.
Praktijkondersteuner GGZ
Een praktijkondersteuner signaleert, diagnosticeert, intervenieert en ondersteunt bij psychische problemen in samenwerking met de huisarts. De werkzaamheden zijn gericht op het helder krijgen van psychische aspecten van gezondheidsproblematiek, goede doorverwijzing en urgentiebepaling, kortdurende begeleiding, psycho-educatie, continuïteit van zorg/ casemanagement en preventie. De praktijkondersteuner GGZ heeft een aanvullende opleiding gevolgd. Deze duurt tussen de vijf en twintig dagen verspreid over een periode variërend van drie maanden tot een jaar in combinatie met een leerwerkplek. De opleiding staat open voor onder andere sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen, verpleegkundigen met GGZ-ervaring, maatschappelijk werkers en praktijkondersteuners somatiek.
Maatschappelijk Werker
Een maatschappelijk werker is er voor cliënten die zich niet zo goed kunnen redden in de maatschappij. Het is de combinatie van materiële en psychosociale problemen die het maatschappelijk werk onderscheidt van andere vormen van hulpverlening. Een maatschappelijk werker luistert, adviseert en bemiddelt. Hij of zij werkt vaak samen met andere hulpverlenende instanties zoals: schuldhulpverlening of verslavingszorg en is de spin in het web. De opleiding tot maatschappelijk werker is een vierjarige hbo opleiding. Op een aantal hogescholen maakt de opleiding onderdeel uit van de brede bacheloropleiding Social Work.
Counselor
Een counselor ondersteunt en begeleidt de cliënt bij ongewenste, pijnlijke, ongemakkelijke of moeilijke situaties in het leven. Deze situaties kunnen klachten geven als moeheid, weinig energie, lusteloosheid, hoofdpijn, stress of een ontevreden gevoel. Samen met de counselor wordt op zoek gegaan naar een oplossing binnen de grenzen van de mogelijkheden van de cliënt. Een counselor is een deskundig hulpverlener die in een samenwerkingsproces met de cliënt werkt aan een constructieve verandering. De opleiding tot volwaardig counselor is een drie- tot vierjarige beroepsopleiding op hbo-niveau.
Systemisch Coach
Systemisch coachen is een diepwerkende vorm van coaching waarbij coach en cliënt samen op onderzoek uitgaan om verborgen patronen en dynamieken uit de familie van herkomst, partnerrelatie(s), of werkomgeving aan het licht te brengen en hanteerbaar te maken. Het effect is vergelijkbaar met dat van een opstelling. Er wordt vaak gewerkt met tafelopstellingen en vloerankers. Om goed systemisch te kunnen coachen is een gedegen opleiding mbo+/ hbo-niveau nodig. Deze nemen gemiddeld een jaar in beslag.
Coach
Een coach kan je begeleiden met allerlei levensvragen, vaak werkregelateerd. Een coach is vaak ook ervaringsdeskundige. Er is geen opleiding nodig om te mogen coachen. Er zijn echter wel volop opleidingen om een goede coach te worden.
